De laatste dag van het proces tegen Gökman T. van deze week. Vandaag staat ‘op de rol’ het verweer van de advocaat van de verdachte, het verweer daarop en het verweer dáárop.
Gisteren eiste het OM een levenslange gevangenisstraf voor de tramschutter. De verwachting leeft dat zijn advocaat André Seebrechts het TBS, waarin het Pieter Baan Centrum ‘aangrijpingspunten’ ziet voor behandeling van Gökman, al dan niet gedwongen, zal aanwenden om de geëiste straf te verlagen. Immers is in Nederland een levenslange gevangenisstraf met TBS niet mogelijk. Dan zou de straf uit kunnen vallen op 30 jaar en TBS met dwangverpleging. Eerst maar afwachten wat er vandaag gaat gebeuren… De rol van André Seebregts is een lastige. Alles wat hij zegt ten faveure van zijn cliënt kan tegen de borst stuiten van de nabestaanden, maar is ook tegen de zin van zijn eigen cliënt Gökman. Seebrechts is immers afgelopen maandag bespuugd door de verdachte en erkent hem als advocaat en de rechtbank niet.
Omdat in Amsterdam vandaag een ander belangrijk proces plaatsvindt, tegen Redouan T., die vorig jaar in Dubai is gearresteerd, zal ook daar veel pers aanwezig zijn. Vandaag dus twee T.’s voor de rechter: Gökman T. in Utrecht en Redouan T. in Amsterdam.
Als Gökman de zaal binnenkomt is hij gekleed in een wit overhemd. Wederom geboeid, net als de afgelopen dagen. De voorzitter, rechter Veldhuijsen, opent de dag en heet iedereen welkom. “Let u goed op, meneer T.” Dan volgt een slijmfluim van T. in de richting van de rechters. “Ik erken jullie rechtbank niet, joh, hoerekinderen, oprotten!” vloekt en tiert de verdachte terwijl hij weer wordt afgevoerd. Als hij buiten de zaal is, wordt de tafel van de rechters schoongemaakt. “Het was net mis” zegt de ervaren rechter droogjes. “Het is een bijzonder stukje spuug” vervolgt hij. Inmiddels wordt T. weer naar zijn kleine hokje gezet met het beeldscherm. Als hij daar aangekomen is en de videoverbinding tot stand is gekomen vraagt rechter Veldhuijsen een reactie van de verdachte. “Ik pis op jullie allemaal, hoerekinderen” fulmineert de man. “Dat is luid en duidelijk.” antwoordt de rechter “Is er nog meer te zeggen?” “Doe de groeten aan jouw moeder” is het antwoord. “Ik zal het in overweging nemen, ik ga daar niet serieus op in”. Gelach uit de zaal.
“Ik pis op jullie allemaal, hoerenkinderen”
Gökman T. in een reactie op de vraag wat hij van de eis van levenslang vindt
Het anti-sociale en hautaine gedrag van Gökman is deels te wijten aan zijn stoornissen, vindt André Seebregts. “Juist door die storingen, waar hij niks aan kan doen, is een levenslange gevangenisstraf niet passend” volgens Seebregts. “Als het de bedoeling is dat hij ooit weer vrijkomt, dan kan dat alleen met een gedwongen behandeling” schrijft het Pieter Baan Centrum dat Gökman heeft onderzocht. “Dus het wordt ofwel levenslang of TBS met dwangverpleging, maar dan kan de straf nooit levenslang zijn.” Volgens het Pieter Baan Centrum leiden de stoornissen van Gökman, waar hij dus niks aan kan doen, tot een groot herhalingsgevaar en is hij niet bereid mee te werken aan behandelingen. “Dat betekent dat Gökman slechts in theorie een kans zou maken op terugkeer, en dat mag niet. Er moet een duidelijke kans zijn op invrijheidstelling.”
Een tijdelijke gevangenisstraf plus TBS met dwangverpleging eist dan ook de verdediging. Maar Seebregts zegt niet te weten hoe lang die straf dan moet duren en doet geen concreet voorstel voor een straf. Ook over het bewijs tegen Gökman gaat Seebregts niets zeggen.”Wat de verdediging betreft gaat het hier niet om het bewijs maar om de strafmaat.” Volgens het Pieter Baan Centrum (PBC) is het lage IQ van Gökman een beperking op zijn keuzes, zegt Seebregts. En het PBC schrijft ook dat er mogelijkheden worden gezien Gökman te behandelen. “Hij is, zo schrijft het PBC, immers geen overtuigd moslimterrorist, maar hij heeft gehandeld uit zijn narcisme dus vanuit zijn stoornissen. En dan kan behandeling dat recidivegevaar verkleinen. Mits dus in gedwongen kader. Daarnaast werkt een verminderde toerekeningsvatbaarheid slecht met levenslang. We hebben alle vonnissen van levenslang opgelegd aan verdachten die verminderd toerekeningsvatbaar waren, vergeleken en wat blijkt? Óf het is opgelegd aan iemand die ooit eerder is veroordeeld met TBS, óf er was geen reden voor TBS. Gökman hoort in geen van deze twee categorieën thuis.” Dan verwijst Seebregts naar de zaak Michael P. Daar was de overweging de dader geen levenslang te geven, omdat hij dan de kans had na 25 jaar onbehandeld weer vrij te komen. Dat zou hier ook kunnen gebeuren.
“Luister, ik wil de burgemeester van Nederland spreken!”
Gökman in een verklaring, de dag na de aanslag
“Gökman functioneert op een zwakbegaafd niveau, dat niveau heeft er waarschijnlijk bijgedragen aan de beslissing om de strafbare feiten te plegen. Maar kenmerkend is dat hij in staat is een veel betere indruk te geven, zodat dat lage niveau niet direct opvalt.” zegt Seebregts over het PBC-rapport. “Maar hij kan geen verdieping aanbrengen, in zijn betoog en niet uitleggen wat hij bedoelt.”
Het is niet zo dat er geen levenslange gevangenisstraf mág zijn, maar dat er ruimte moet zijn voor overwegingen. Toch pleit Seebregts een lange, maar tijdelijke gevangenisstraf met TBS met dwangverpleging. Dan kan de TBS telkens verlengd worden. “Daar heeft de maatschappij niets mee te verliezen, want dat is het alsnog levenslang.”
De nog altijd geboeide Gökman gaat verzitten. Advocaat Troost, een kantoorgenoot van Seebregts, zal de vorderingen van de schadeclaims van affectieschade wel of niet ontvankelijk verklaren. Door de medewerker van de P.I. Lelystad, die van Gökman een kopstoot kreeg, is een schadeclaim anoniem ingediend en moet daarom niet- ontvankelijk worden verklaard. “Dat is problematisch, omdat de rechtbank dan niet na kan gaan of die persoon die schadeclaim kon en mocht indienen.”
Aan shockschade moeten drie eisen gesteld worden. Aan de hand van deze drie vereisten zijn zo’n beetje alle vorderingen afgewezen door de verdediging. “Het zien van de lichamen van de slachtoffers of de beelden na het misdrijf is niet voldoende.” zegt Troost. “In geen van de gevallen wordt voldaan aan alle drie de vereisten.” De adviseur van Mustafa eist een slordige 150.000 euro, dat is veel hoger dan de andere slachtoffers. Gökman is nog steeds duidelijk te horen, de microfoon staat open. Hij blijft maar tikken op de tafel.
Na een schorsing van drie kwartier gaan we verder. Gökman blijft in het kleine kamertje, met de agenten om hem heen. Hij blijft tikken op de tafel, maar nu hem niets wordt gevraagd en hij niets moet zeggen is zijn microfoon uitgeschakeld. Hij zakt niet onderuit, maar lijkt te kijken naar het beeldscherm.
Meester Schijns is aangesteld om te spreken namens alle advocaten. Ze wil laten zien dat de niet-ontvankelijkheid van de schadeclaims, zoals bepleit door de advocaten van Gökman niet klopt. “De Hoge Raad heeft juist de regels aangaande de confrontatie ruim genomen. In drie andere zaken was de confrontatie met een foto genoeg om shockschade toe te wijzen.” Ze spreekt namens alle advocaten in deze zaak, maar niet namens Aachboun.
Dan komt advocaat Bosch aan het woord. Hij spreekt over een niet-ontvankelijke claim, omdat twee van zijn cliënten niet direct bij de aanslag betrokken waren. Zij zijn uitgestapt op de halte waar Gökman is ingestapt en daarom geen direct betrokkene zouden zijn. “Ik speel nu even leentjebuur uit het Engels recht, daar wordt, als het gaat om schadevorderingen, gebruik gemaakt van een zogenaamd ‘Zone of Danger’, een gevaarlijk gebied rond het strafbaar feit waarin je letsel had kunnen oplopen. Als je je bevond in die ‘zone of danger’, dan kom je in aanmerking voor een schadeclaim. Ik ben heel benieuwd wat u daarvan vindt.”
Gökman krijgt het laatste woord. Maar hij zegt niks, maar blijft tikken op de tafel. Geen berouw, geen spijt, geen woord. Meester Veldhuisen sluit het onderzoek. Daarmee sluit hij ook een zeer bewogen week in de rechtszaal af.
